संविधानसभाको सफलताका लागि नेपाली काँग्रेसलाई मतदान”

नेपाली काँग्रेस
संविधानसभा निर्वाचन २०७०
केन्द्रीय प्रचार–प्रसार समिति
वी.पी. स्मृति भवन, काठमाडौ नेपाल
 
आदरणीय दिदी–बहिनी तथा दाजु–भाइहरू,
संविधानसभाको पुनः निर्वाचन हुदै गरेको यो महत्वपूूर्ण घडीमा नेपाली काँग्रेस सर्वप्रथम नेपाल र नेपाली जनताको मुक्ति, स्वतन्त्रता, न्याय र लोकतन्त्रको स्थापनाका निम्ति भएका सबै आन्दोलन र स‹र्षहरूमा आफनो जीवन उत्सर्ग गर्ने समस्त सहिदहरूलाई हृदयदेखि नै स्मरण गर्दै सम्पूर्ण नेपाली दिदी–बहिनी तथा दाजु–भाइहरूमा हार्दकि अभिवादन गर्दछ।
नागरिक स्वाभिमान र स्वतन्त्रताका लागि विगत सात दशकदेखि हुँदै आएका लोकतान्त्रिक आन्दोलनको प्रत्येक कालखण्डमा सबै प्रकारको स‹र्षको मोर्चामा अग्रणी भूमिका निर्वाह गर्ने देशका तमाम तरुण–विद्यार्थी, नागरिक समाज, मानवअधिकारकर्मी, किसान–मजदुर र महिला, शिक्षक–प्राध्यापक र बुद्धिजीवी, वकिल, डाक्टर र इञ्जिनियर, सञ्चारकर्मी, साहित्यकार, कलाकार एवम् उद्यमी–व्यवसायीलगायत काम र जिम्मेवारीका सिलसिलामा संसारका विभिन्न ठाउँमा रहनुहुने सबै पेशा र व्यवसायका सम्पूर्ण नेपालीको दृढ लोकतान्त्रिक चेतना, स‹र्ष र सङ्कल्पलाई नेपाली काँग्रेस हार्दकितापूर्ण अभिनन्दन गर्दछ।
हामी दोस्रोपटक हुन लागेको संविधानसभा निर्वाचनको स‹ारमा छौं। एक युगमा एक दिन एकपटक आउँछ भन्ने नारा लिएर २०६४ चैत २८ गते पहिलो संविधानसभाको निर्वाचनमा सहभागी भएको त्यो क्षण हाम्रो मानसपटलमा अझै ताजै छ। नेपाली जनताको शान्ति र लोकतन्त्रप्रतिको चाहनालाई सम्मान गर्दै अत्यन्त असहज र प्रतिकूल परिस्थितिमा सबै पक्षलाई समन्वय गर्दै नेपाली काँग्रेसले नै संविधानसभाको निर्वाचन सम्पन्न गराएको थियो।
नेपाली काँग्रेसले विगतको संविधानसभाभित्र लोकतान्त्रिक संविधान निर्माणका लागि अन्तिम समयसम्म गरेको प्रयास सार्थक बन्न सकेन। संविधान नै जारी नगरी संविधानसभा विघटन भयो। यद्यपि एउटा ठूलो जिम्मेवार राजनीतिक दलका रूपमा नेपाली काँग्रेस जनताको अपेक्षा अनुरूप संविधानसभालाई परिणाममुखी बनाउन नसकेकोमा नैतिक जिम्मेवारी लिन्छ। साथै, गत संविधानसभाभित्र नेपाली काँग्रेसले के–कस्तो भूमिका निर्वाह गर्‍यो र किन र कस्का कारणले संविधान बन्न सकेन भन्ने बारे नेपाली जनताको तर्फबाट त्यसको यथार्थपरक मूल्याङ्कन हुने नै छ भन्ने कुरामा काँग्रेस विश्वस्त छ।
श्रद्धा र सम्झना
हाम्रो श्रद्धापूर्ण सम्झनामा यतिखेर नेपाली काँग्रेसका असंख्य जुझारु नेता, कार्यकर्ता तथा शुभेच्छुक साथीहरू हुनुहुन्छ। जसले विगत सात दशकको अवधिभित्र जेल–नेल, निर्वासनको पीडा र मृत्युलाई समेत वरण गरेर देशको लोकतान्त्रिक स‹र्ष र चेतनालाई जीवित राख्न महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्नुभयो। काँग्रेसजनको यो स‹र्ष यात्राको पछिल्ला वर्षहरूमा निरङ्कुश राजतन्त्रको प्रताडनासँगै माओवादी हिंसाको समेत शिकार हुनुपर्‍यो। यस क्रममा जीवन गुमाउने योद्धाहरूसँगै अङ्गभङ्गको पीडा, घर–सम्पत्ति हरणको दुःख र आफ्ना परिवारबाट विस्थापित भएका सबैको ९लोकतान्त्रिक मूल्य र मान्यताप्रति कहिल्यै नहल्लिने आस्थाको० उच्च कदर गर्दछौँ।
आज जुन परिवर्तनप्रति हामी गौरव गरिरहेका छौँ र जुन स्वतन्त्रताको जगमा हामी लोकतन्त्र र समृद्धिको यात्रामा अघि बढ्ने प्रयास गरिरहेका छौँ, यो तिनै योद्धाहरूको स‹र्ष र धैर्यका कारण सम्भव भएको हो। हिमाल–पहाडका कुना कन्दरामा होस् वा तराईका फाँटमा बसेर विभित्र आरोह अवरोहको सामना गर्दै हिंसा र निरङ्कुशताका कठिनतम दिनहरूमा समेत बिना कुनै स्वार्थ तन, मन, वचन र कर्मले लोकतन्त्रको रक्षाका निम्ति अविश्रान्त क्रियाशील लोकतन्त्रप्रति आस्थावान नेपालीहरूको अदम्य साहस र सक्रियताका कारणले नै आज पनि नेपाली काँग्रेसको शान, शक्ति र गौरव अडेको छ। उहाँहरूको त्यो साहस र आत्मविश्वासको नेपाली काँग्रेस सम्मान व्यक्त गर्दछ।
हामी यो महत्वपूर्ण घडीमा २००७ सालको ऐतिहासिक जनक्रान्तिका नेता तथा त्यसपछि लोकतन्त्र बहालीका लागि भएका स‹र्षका नायक एवम् काँग्रेस–विचारधाराका पथप्रदर्शक विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालालाई श्रद्धा र सम्मानका साथ सम्झन्छौँ। २०१७ सालपछिको अत्यन्त कठिन र प्रतिकूल परिस्थितिमा पार्टी सङ्गठन र लोकतान्त्रिक आन्दोलनलाई जीवन्त बनाइराख्ने श्रद्धेय नेता सुवर्ण शम्शेरलाई हृदयदेखि नै स्मरण गर्छौँ। त्यसैगरी, हामी २०४६ सालको जन–आन्दोलनले प्रज्वलित गरेको लोकतान्त्रिक आन्दोलनका सर्वोच्च नेता गणेशमान सिंहको अथक स‹र्षगाथा र आन्दोलनपछिको सङ्क्रमणकालीन राजनीतिमा श्रद्धेय नेता कृष्णप्रसाद भट्टराईको सन्तुलित र बुद्धिमत्तापूर्ण योगदानलाई ससम्मान स्मरण गर्दछौँ। राजतन्त्रको अन्त्य र संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको स्थापनासहित शान्तिपूर्ण जन–आन्दोलन २०६२–६३ मा प्रकट भएका नेपाली जनताको सबै चाहनालाई ध्यानमा राख्दै राजनीतिक दलहरूलाई सुझबुझपूर्ण एकता र साझा उद्देश्यको स‹र्षमा डोर्‍याउन हाम्रा श्रद्धेय नेता गिरिजाप्रसाद कोइरालाले निर्वाह गर्नुभएको ऐतिहासिक भूमिकाप्रति हामी सबैले उच्च सम्मान र सम्झना गर्दछौं।
हामी यो ऐतिहासिक अवसरमा नेपाली जनताको आकाङ्क्षाअनुरूप माओवादी हिंसात्मक द्वन्द्व समाप्त गरी दिगो शान्ति स्थापना गर्ने उद्देश्यले अगाडि बढेको शान्तिप्रक्रिया र यसमा सहभागी सबै पक्षलाई हार्दकि धन्यवाद दिन्छौँ। शान्तिप्रक्रियालाई अनुगमन गर्ने संयुक्त राष्ट्र संघ एवम् शान्ति प्रक्रियालाई सहयोग र समर्थन गर्ने तथा दोस्रो संविधानसभाको निर्वाचनप्रति सकारात्मक र सहयोगी रहने सबै मित्रराष्ट्र र अन्तर्राष्ट्रिय संघ–संस्थाप्रति नेपाली काँग्रेस आभार प्रकट गर्दछ।
प्रतिबद्धता र सङ्कल्प
नेपाली राजनीति यतिबेला अभूतपूर्व सङ्क्रमणको चरणमा छ। मुलुकका सामुन्ने उपस्थित चुनौतीहरूको सामना गर्दै देशलाई सङ्क्रमणको यस अन्योलबाट राजनीतिक निकास दिने जिम्मेवारी पुनः एकपटक नेपाली काँग्रेसको काँधमा आएको छ। इतिहासका अनेकौं कठिन घुम्तीहरूमा काँग्रेसले आफूलाई नेपाली जनताका आकाङ्क्षा र हितका पक्षमा दह्रो गरी उभ्याएको छ र परिवर्तनको अगुवाई गर्दै आएको छ। गत संविधानसभा निर्वाचन पछिको झण्डै छ वर्षको हाम्रो अनुभव र विगत संविधानसभाको असफलताले पनि यतिवेला मुलुकले काँग्रेसको सन्तुलित र दरिलो नेतृत्वको खोजी गरेको छ। अत यस घोषणापत्रमार्फत नेपाली कांग्रेस मुलुकमा विद्यमान संकट समाधान गर्न र संविधानसभाबाट लोकतान्त्रिक संविधान निर्माण गर्ने जिम्मेवारी पूरा गर्न नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह गर्ने दृढ संकल्प व्यक्त गर्दछ।
नेपाली कांग्रेस पहिलो संविधानसभाभित्र आफ्नै पहल र अग्रसरतामा लोकतान्त्रिक संविधानका सन्दर्भमा भएका सहमतिका विषयहरुलाई ग्रहण गर्दै, सहमति हुन बाँकी विषयहरुमा संविधानसभाभित्र र बाहिर रहने सबै राजनीतिक शक्तिहरुसँग समन्वय गरी आवश्यकता अनुसार आफ्नो पहिचान र अधिकारका लागि संघर्षरत विभिन्न जाति, वर्ग, लिङ्ग, क्षेत्र, समुदाय र समूहसँग सम्वाद गर्दै आगामी १ वर्षभित्र संविधानसभाबाट संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक संविधान निर्माण गर्ने सङ्कल्प गर्दछ।
नेपाली काँग्रेस संविधानसभा गठन भएको ६ महिनाभित्रमा स्थानीय निकायको निर्वाचन सम्पत्र गर्ने संकल्प गर्दछ।
नेपाली कांग्रेस संविधान निर्माणको कार्यभार सँगसँगै निर्वाचित संसदको चार वर्षको अवधिमा जनआकांक्षाअनुरुप परिवर्तनको अनुभूति दिलाउने गरी आर्थकि विकास र समृद्धिका लागि कार्यक्रमहरु दु्रततर गतिमा अगाडि बढाउने प्रतिवद्धता व्यक्त गर्दछ।

नेपाली काँग्रेस यस अवसरमा दिगो शान्ति स्थापना गर्ने जनताको सङ्कल्पलाई निर्वध्नि पूरा गरी छाड्ने प्रतिज्ञा गर्दछ। साथै संविधानसभाको यस महत्वपूर्ण निर्वाचनका माध्यमबाट राष्ट्रलाई समृद्ध र समुन्नत बनाउने ऐतिहासिक महायज्ञमा सामेल हुन सम्पूर्ण नेपाली दिदी–बहिनी, दाजु–भाइमा हार्दकि आह्वान गर्दछ।

 

खण्ड एकः नेपाली कांग्रेस र संविधान निर्माण
संविधानसभाको सफलता : संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक संविधानको सुनिश्चितता

आगामी संविधानसभाको निर्वाचन ४ वर्षको लागि हुँदैछ। नेपाली कांग्रेस अर्को चार वर्ष विगतको जस्तो संविधान निर्माणको प्रकृयामा धेरै समय खेर फाल्नु हुँदैन भन्ने कुरामा प्रष्ट छ। अतः नेपाली कांग्रेस विगतको संविधानसभामा भइसकेका सहमतिको आधारशीला टेकेर १ वर्षभित्रै संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक संविधान जारी गर्ने प्रतिवद्धता सहित “शान्ति, समृद्धि र संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक संविधानः संविधानसभाको सफलताका लागि नेपाली कांग्रेसलाई मतदान” भन्ने मूल नाराका साथ निम्न बमोजिमको आफ्नो संकल्प र मार्गचित्र प्रस्तुत गर्दछ।
१। संविधानसभा – यसको ऐतिहासिक सन्दर्भ
झण्डै सात दशकदेखि नेपाली काँग्रेसले अगुवाइ गर्दै आएको नेपालको लोकतान्त्रिक आन्दोलनको मूल सार जनताको सर्वोच्चता र जनप्रतिनिधि शासनको स्थापना गर्नु हो। देश व्यक्तिको निजी सम्पदा र आर्जन होइन, आम जनताको रगत–पसिनाको सृष्टि हो। त्यसैले देशको शासन र राज्य सञ्चालनको काम जनताको सहमति र अभिमत प्राप्त जनप्रतिनिधिबाट मात्र हुन सक्छ। जनताको सर्वोपरिताको यो उद्धोष नेपाली काँग्रेसले २००६ सालमा नैं क्रान्तिको घोषणापत्रमा उल्लेख गरेर जनक्रान्तिको आह्वान गरेको हो। संविधानका वास्तविक लेखक जनता मात्र हुन् र राज्य सञ्चालनको सम्पूर्ण अधिकार जनताका प्रतिनिधिको हो भन्ने नेपाली काँग्रेसको पहिलो जनघोषणा यस्तो थियो :
“वर्तमान शासनको अन्त्य भइसकेपछि नेपाली काँग्रेसले वालिग मताधिकारको आधारमा चुनिएका जनप्रतिनिधिहरूको एउटा परिषद् वा सभा बोलाउनेछ। यसै परिषद् वा सभालाई नेपाल जनराज्यको संविधान वा राज्य सञ्चालनसम्बन्धी नियम कानुन बनाउने सम्पूर्ण जिम्मेवारी सुम्पिनेछ।”
जनताको सम्प्रभुता र जनप्रतिनिधि शासनको यो स्पस्ट मांग र आग्रह नै नेपालको समग्र लोकतान्त्रिक आन्दोलनको ऊर्जा र गन्तव्य बन्दै आयो। नेपालको राजतन्त्रले पटक–पटक जनताको सर्वोच्चताको यही अधिकारलाई हनन् गर्ने चेष्टा र षडयन्त्र गर्‍यो। अनि नेपाली जनताले पनि पटक–पटक आफ्ना अधिकार रक्षाका लागि निरंकुश राजतन्त्रको स्वेच्छाचारितालाई परास्त गर्दै रहे। २०६२–६३ को शान्तिपूर्ण जनआन्दोलन नेपाली जनताको यही ऐतिहासिक स‹र्ष यात्राको सर्वाधिक महŒवपूर्ण कडी प्रमाणित भयो। यो ऐतिहासिक जनआन्दोलनले मुलुकलाई संविधानसभाद्वारा संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको घोषणामा ल्याइपुर्‍याएर अघिल्लो पुस्ताका हाम्रा अग्रजहरूको सङ्कल्पलाई पूरा गर्ने अभिभारा नेपाली नयाँ पुस्ताको काँधमा सुम्पिएको हो।

२। लोकतान्त्रिक संविधान निर्माण
यति लामो जनताको स‹र्ष र यति धेरै जनताको रगत पसिना बगाएर आएको संविधानसभाका माध्यमवाट संविधान बनाउने अधिकार नेपालको लोकतान्त्रिक आन्दोलन र भविष्यको नेपाली पुस्ताका निम्ति अत्यन्तै ठूलो महत्व राख्दछ। त्यसैले पहिलो संविधानसभा संविधान बनाउन सफल नभए पनि संविधानसभाले संविधान बनाउने कार्यको महत्वपूर्ण र अवसरलाई क्षणिक उत्तेजना, भावावेश, नैराश्य वा अरू कुनै तात्कालिक कारणबाट प्रभावित भएर न्यून गर्न वा गुम्न दिनु हुँदैन। यस्तो अवसर राष्ट्रको ईतिहासमा विरलै आउछ । तर हिजो संविधानसभाको आवश्यकता देखाएर उग्र नारा लगाउनेहरूको एउटा समूह आज संविधानसभाभन्दा बाहिरबाट संविधान बनाउने विकल्प खोजिरहेको देखिन्छ। तर नेपाली काँग्रेस संविधानसभाबाटै संविधान बनाउनुपर्छ भन्नेमा स्पस्ट छ। त्यसैले हामी संविधानसभाको दोस्रो निर्वाचन गरेरै भए पनि आफ्नो एतिहासिक दायित्वलाई पूरा गर्न अग्रसर भएका छौँ। हामीलाई यसरी अग्रषर हुन प्रेरित गर्ने धेरै कारण मध्ये केहिलाई तल उल्लेखित गरेका छौं।
मुलुकले आजसम्म पटक–पटक जनतामा निहित सार्वभौमसत्ताको चर्चा गरेको र सुनेको छ तर पूरा भएको छैन। संविधानसभाको माध्यमद्वारा संविधान बनाउँदा पहिलोपटक जनतामा निहित सार्वभौमसत्ताको प्रयोग र अभ्यास हुनेछ। राजनीति र राष्ट्र निर्माणमा जनताको सर्वोच्चता र सम्प्रभुता स्थापित हुनेछ।
संविधानसभाद्वारा बन्ने संविधानले मुलुकमा “हामी नेपालीका जनता” भन्ने एउटा नयाँ लोकतान्त्रिक र राष्ट्रिय भावधाराको निर्माण गर्नेछ। २ करोड ६० लाखभन्दा बढी नेपाली जनताको प्रतिनिधिपूर्ण सहभागिता र क्रियाशीलताद्वारा लेखिने यो नयाँ संविधान नेपालको राष्ट्रिय एकता र लोकतान्त्रिक पहिचानको नयाँ आधार बन्नेछ।
संविधानसभाबाट संविधान बनाउने कार्यले हिंसात्म र राजनीतिबलमा गर्न अभ्यस्त राजनीतिक दलहरूलाई शान्तिपूर्ण माध्यमबाट उपलब्धी हुन सक्दछ भन्ने वारे आश्वस्त गराउने छ। साथै मुलुकमा विद्यमान भविष्यका सबैखाले राजनीतिक, आर्थकि, सामाजिक तथा सांस्कृतिक द्वन्द्वलाई निरन्तर निकास दिने अवसर पनि उपलब्ध गराउने छ। हिंसा र द्वन्दबाट आक्रान्त राष्ट्र र जनतालाई दिगो शान्तिको प्रत्याभूति गर्ने र लोकतान्त्रिक प्रक्रियाद्वारा व्यापक राष्ट्रिय सहमतिको सुदृढ आधार प्रदान गर्ने माध्यम पनि बन्ने छ।
संविधानसभाको यो दोस्रो निर्वाचनले मुलुकको वर्तमान केन्›ीकृत र एकात्मक राज्यको स्वरूपलाई पहिचान भेटिने जातीय द्वन्द्व मेटिने गरी बदलेर राज्य संरचनाभित्र सबैको पहिचान, प्रतिनिधित्व र पहुँचलाई सुरक्षित गर्दै दिगो र अधिकार सम्पन्न संघात्मक ढाँचामा राज्यको लोकतान्त्रिक पुनर्संरचना गर्ने जिम्मेवारी पूरा गर्नेछ। यो नयाँ वन्ने संविधानले केन्द्रिकृत र एकात्मक राज्यको पुरानो स्वरूपलाई संघीयकरणका माध्यमवाट बिकेन्द्रित गरि अधिकारको निक्षेपण गरी ग्रामीण तहसम्म पुर्‍याउनेछ।
३। जनआन्दोलन २०६२–६३ कोे जनादेश
राजतन्त्रको स्वेच्छाचारिताका विरुद्ध लाखौँको सङ्ख्यामा सडकमा ओर्लएिका नेपाली जनताले बृहत् जनआन्दोलनमार्फत् सबैखाले अधिनायकवाद र अतिवादलाई नेपाली राजनीतिबाट सधैंको निम्ति समाप्त गर्ने आकाङ्क्षा प्रकट गरेका हुन्।
माओवादी हिंसात्मक वि›ोह र राजतन्त्रको अधिनायकवादी शासनको प्रतिहिंसाले आक्रान्त नेपाली जनताको अर्को स्पस्ट आदेश राजनीतिक हिंसाको अन्त्य र दिगो शान्तिको स्थापना गर्नु थियो। नेपाली जनताले हिंसा, युद्ध, बम र बन्दुकको त्रासदीबाट मुक्ति तथा शान्तिपूर्ण जीवन र जीविकाको प्रत्याभूति शान्तिपूर्ण जनआन्दोलनको माध्यमबाट व्यापक गरेका हुन्।
राज्यको वर्तमान संरचना ले नै आर्थकि–सामाजिक–राजनैतिक विभेद र असमानता सिर्जना गर्ने भएको हुँदा सबैखाले असमानताको अन्त्य गर्ने गरी समावेशी, न्यायपूर्ण र संघीय लोकतान्त्रिक गणराज्यको रचना जनआन्दोलनपछि भएका मधेश आन्दोलनलगायत विभिन्न समुदाय, क्षेत्रबाट भएका सबै आन्दोलनका आकाङ्क्षाहरू थिए।
जनआन्दोलनको आदेश पूरा गर्ने एक मात्र शान्तिपूर्ण र विधिसम्मत प्रक्रिया भनेको जनताबाट निर्वाचित संविधानसभाबाट संविधान निर्माण गरी दीर्घकालीन रूपमा जनप्रतिनिधिद्वारा जनताको प्रत्यक्ष स्वामित्वको स्थापना गर्नु हो। त्यसैले विभिन्न चुनौतीका बीच पनी दोस्रोपटक चुनाव गराई संविधानसभाबाटै संविधान बनाउने प्रक्रियाको विकल्प छैन भन्ने बारे हामीले प्रष्ट पारेका हौं।